სასარგბლო

მწვანე ჩაი      

 

ჩაის სამშობლოდ აღიარებულ ჩინეთში ჩაი ღვთაებრივ სასმელად ითვლება. 1825 წლამდე ეგონათ, რომ მისი სამშობლო ჩინეთი იყო. შემდგომ გამოკვლევებით დადგინდა, რომ ინდოეთის მთიან ჯუნგლებში, ბირმაში, ვიეტნამში, ლაოსში, ტიბეტსა და ჰიმალაიშიც უძველეს წარსულში  იზრდებოდა ჩაის ბუჩქები. საქართველოში კი ჩაი არცთუ ისე დიდი ხნის წინ შემოუტანიათ, სამრეწველო კულტურად ის საბჭოთა პერიოდში იქცა. ქართული ჩაი არა მარტო სასიამოვნო სასმელია, არამედ ჯანმრთელობისთვის მეტად სასარგებლოც. მეცნიერულმა გამოკვლევებმა ცხადყო, რომ ჩაის უამრავი სამკურნალო თვისება აქვს.

მწვანე ჩაი ეფექტურ საშუალებას წარმოადგენს ისეთ დაავადებათა წინააღმდეგ, როგორიცაა ღვიძლის ქრონიკული ანთება, დიზენტერია, სისხლის მომატებული წნევა, მწვავე ნეფრიტი. ჩაი შეიცავს მთრიმლავ ნივთიერებებს (15-30 პროცენტი), ეთეროვან ზეთებს (0,02 პროცენტი), ცილოვან ნივთიერებებს (16-25 პროცენტი), თავისუფალ ამინომჟავებს, ორგანულ მჟავებს, ფერმენტებს, პექტინურ ნივთიერებას, ნახშირწყლებს და ვიტამინებს. განსაკუთრებით მდიდარია იგი C და P ვიტამინებით. ჩაის კალორიულობა 25-ჯერ მეტია ხორბლის პურთან შედარებით. როგორც გამოკვლე-ვებმა ცხადყო, ჩაი შეიცავს სპეციფიკურ ნივთიერებას - თეოტანინს, რომელსაც უნარი აქვს შეზღუდოს და მოსპოს არა მარტო ლპობის გამომწვევი ბაქტერიები, არამედ სპეციფიკური მიკრობებიც, როგორიც არის დიზენტერიის, ტიფის, პარატიფის ჩხირები, ყვითელი და ოქროსფერი სტრეპტოკოკი. ამ მხრივ საინტერესოა მეცნიერისა და ექიმის ს. ბერდიევას შრომა, რომელმაც გამოიკვლია 14 ხარისხის ჩაი და დაადგინა, რომ მწვანე ჩაი ყველაზე უკეთ ავლენს ბაქტერიციდულ თვისებებს. ამ მკვლევარმა დაკვირვება მოახდინა დიზენტერიითა და მუცლის ტიფით დაავადებულ ავადმყოფებზე და დაასკვნა, რომ დიზენტე-რიის მძიმე შემთხვევების დროს მწვანე ჩაის საშუალებით დიზენტერიის ჩხირები ქრებოდა მკურნალობის უკვე მეორე-მესამე დღეს, სრული გაჯანსაღება კი ხდებოდა 5-10 დღის შემდეგ, მაშინ როდესაც ჩვეულე-ბრივი მკურნალობის დროს ამისთვის მინიმუმ რამდენიმე კვირაა საჭირო. იმავე ავადმყოფების გამო-კვლევამ ექვსი თვის შემდეგ დაადასტურა, რომ ისინი არ იყვნენ ბაცილამატარებლები და არც ერთ მათგანს არ განმეორებია ავადმყოფობა. მწვანე ჩაი აფერხებს კიბოს განვითარებასაც. შეუძლია შეამციროს ქოლესტერინის დონე სისხლში. მწვანე ჩაი მდიდარია ვიტამინებით. აღნიშნულის წყალობით იგი არეგულირებს წნევას, ამცირებს ათეროსკლეროზის განვითარების რისკს, ამაგრებს სისხლძარღვების კედლებს, აძლიერებს იმუნურ სისტემას. აღსანიშნავია იაპონელი მეცნიერების აღმოჩენები ჩაისთან დაკავშირებით. მათ დაადასტურეს, რომ ჩაი ძალზე ეფექტური საშუალებაა სტრონციუმ 90-ით ორგანიზმის მოწამვლისას. ეს მავნე იზოტოპი დიდი რაოდენობით არის რადიაქტიურ ნალექებში, შედის ადამიანის ორგანიზმში არა მარტო რადიაქტიური ჰაერიდან, არამედ რძის პროდუქტებითა და ბოსტნეულით სარგებლობის დროსაც, იგი იწვევს ისეთ ავთვისებიან დაავადებას, როგორიც არის ლეიკემია (სისხლის გათეთრება). ასეთი კატეგორიის ავადმყოფებში, მწვანე ჩაის მიღების შედეგად, აღნიშნული იზოტოპის უდიდესი ნაწილი გამოიდევნება ორგანიზმიდან, რაც დაადასტურა ცხოველებზე ჩატარებულმა ცდებმა. მწვანე ჩაი დადებითად მოქმედებს ადამიანის სისხლძარღვებზე და განსაკუ-თრებით კაპილარებზე. ის აგრეთვე დადებით გავლენას ახდენს სისხლმბად ორგანოებზე და არეგული-რებს სისხლის წნევას. ამავდროულად მწვანე ჩაი უსაფრთხო გასახდომი საშუალებაა. ასე რომ, ხშირად უნდა მივირთვათ ეს მაცოცხლებელი და მატონიზებელი სასმელი. რაც შეეხება კოფეინს, მას მწვანე ჩაი მინიმალური რაოდენობით შეიცავს. მკითხველი გვეკითხება, რომელი პროდუქტები შეიცავს კოფეინს. კოფეინს შეიცავს ყავა, კაკაო, შოკოლადი, კაკაოსა და შოკოლადის შემცველი პროდუქტები. ჩაის შემადგენლობაში შედის ჩაის კოფეინი ანუ თეინი, რომელიც აღაგზნებს ცენტრალურ ნერვულ სისტემას და თავის ტვინის ქერქს, ამაღლებს განწყობილებას, ხელს უწყობს აზროვნებას, ზრდის შრომი-სუნარიანობას და აუმჯობესებს ორგანიზმის რეაქციას. თეინი არ გროვდება ორგანიზმში, ამიტომ ჩაის არა აქვს გვერდითი მოვლენები. ამას გარდა, ჩაი ხელს უწყობს ძვლების გამაგრებას, სისხლის წარმოქმნას, ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციონირებას. განსაკუთრებით ეფექტურია ასაკოვანი და ხანდაზმული ადამიანებისთვის. რაც შეეხება კოფეინს ზოგადად, ის ხელს უწყობს შარდის გამოყოფას, გამოაქვს შხამები, ხსნის ალკოჰოლურ ინტოქსიკაციას, ამაგრებს გულს. ჩაი არის ანტიმჟანგავი სასმელების ლიდერი. თავისუფალი რადიკალების გასანეიტრალებლად ჩაი სამჯერ უფრო ეფექტურია, ვიდრე ვაშლის წვენი. 2 ფინჯანი ჩაი=1 ჭიქა წითელ ღვინოს=7 ჭიქა ფორთოხლის წვენს=20 ჭიქა ვაშლის წვენს. სასარგებლოა მხოლოდ ახალდაყენებული ჩაი. აღმოსავლეთში ამბობენ: "ახალი ჩაი ბალზამის მსგავსია, ღამენათევი - გველის შხამისა".

      პიტნა – როგორც მკურნალი

პიტნას სამკურნალოდ დღესაც აქტიურად იყენებენ. ეს სურნელოვანი მცენარე შეიცავს ბევრ ფიტონციდს – ნივთიერებას, რომელსაც აქვს ანთებსაწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული და ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება.

ასევე შეიცავს მენთოლსა და აზულინს. მენთოლი აქვეითებს არტერიულ წნევას, შველის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებს, ხსნის ტვინის ძარღვებისა და გულის შეტევით სპაზმებსა და თავის ტკივილს, სტენოკარდიულ და ნევროტიკულ ტკივილებს, აწესრიგებს ტაქიკარდიის დროს მდგომარეობას და სინოსურ არითმიას. მაგალითად, თუ მგზავრობის დროს გულისრევის შეგრძნება გაქვთ, საკმარისია ენის ქვეშ ჩაიდოთ პიტნის შემცველი ვალიდოლის აბი, რომ ეს უსიამოვნო გრძნობა გაივლის. აზულინი პიტნას სძენს ანთებსაწინააღმდეგო თვისებას, აღადგენს ბრონქიალურ გამავლობას, ხსნის ბრონქების სპაზმებს. 

პიტნის არომატი აღადგენს ენერგიას, ხსნის გადაღლილობითა და უძილობით გამოწვეულ ნერვულ დაძაბულობას, შოკსა და სტრესს, ადამიანს სძენს სტაბილურობისა და თავდაჯერებულობის გრძნობას…

პიტნას შეიცავს კორვალოლი, პექტუსინი და ბევრი სხვა წამალი.

გთავაზობთ პიტნის რეცეპტებს:

- მომინანქრებულ ჭურჭელში ჩაყარეთ 1 ს/კ პიტნა, დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე წყალი და 15-20 წუთი თავდახურული გააჩერეთ, გაწურეთ და მიიღეთ 0,5 ჩ/ჭ ნაყენი დღეში 2-ჯერ, ჭამამდე 15 წუთით ადრე, როგორც სპაზმოლიტური და შარდმდენი საშუალება. 

კუჭის აშლილობისა და გულის რევის დროს – 2 ჩ/კ პიტნას დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 30 წუთი, გაწურეთ და მიიღიეთ 0,3 ჩ/ჭ 2-ჯერ დღეში, ჭამამდე 15-20 წუთით ადრე.

გაცივების დროს – 1 ს/კ პიტნას დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 10 წუთი და დალიეთ, როგორც ჩაი (ეს ნაყენი ოფლმდენია, დაბლა სწევს ტემპერატურას).

ჰიპერტონიის დროს – თითო წილი პიტნის, გვირილისა და კატაბალახას 1 ს/კ ნარევს დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე წყალი და მიიღეთ 1/3 ჭიქა ყოველდღე ერთი თვის განმავლობაში.

პიტნის ნაყენით (1 ჩ/კ გამხმარ პიტნას დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე წყალი) გაიწმინდეთ სახის კანი მუწუკებისა და დერმატიტის დროს. ეს ნაყენი ავიწროებს ფორებს და ანელებს ცხიმის გამოყოფას.

ფეხების დაღლილობას მოგიხსნით – 1 ჩ/ჭ გამხმარ პიტნას დაასხით 1 ლ მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 30 წუთი, დაამატეთ ცხელ წყალს და 15-20 წუთით ჩააწყვეთ ფეხები.

ჩაის კლასიფიკაცია გამოქვეყნებულია: 13 მარტი, 2012 - 15:20 მალხაზ ხარბედია ჩაის, როგორც წესი, ჩაის ფოთლის ფერმენტაციის მიხედვით ახარისხებენ და სწორედ ესაა მისი კლასიფიკაციის ერთ-ერთი მთავარი ნიშანი. ასევე მნიშვნელოვანია თუ როგორაა დამუშავებული ფოთოლი, ამიტომ, ჩაის აღწერისას ყოველთვის საუბრობენ ფოთლის ფორმაზე: ნემსისებური, ფირფიტისებური, სპირალისებური და სხვ. ფერმენტაცია საკმაოდ რთული პროცესია, ამიტომ, დეტალურად მისი აღწერა დიდ დროს წაიღებს, უბრალოდ ვიტყვი, რომ სწორედ ფერმენტაციის პროცესის შედეგად იძენს წითელი და შავი ჩაი ჩვენთვის კარგად ნაცნობ ფერსა და არომატს, ხოლო რაც შეეხება მწვანე ჩაის, იგი ან საერთოდ არ გადის ფერმენტაციას ან საწყის ეტაპზევე წყვეტენ ამ პროცესს. ფერმენტაციის მიხედვით კლასიფიკაციისას ძირითადად გამოყოფენ: თეთრი ჩაი – ახალგაზრდა ფოთოლი არანაირ ფერმენტაციას არ გადის, მას დაკრეფისთანავე, 24 საათის განმავლობაში ამზადებენ. თეთრ ჩაის მცირე რაოდენობით აწარმოებენ და როგორც წესი, ყველა სხვა ჩაისთან შედარებით უფრო ძვირი ღირს. თეთრი ჩაი ნაკლებადაა ცნობილი ჩინეთის ფარგლებს გარეთ. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ბაი მუ დანი, ბაი ხაო ინ ჯენი, შოუ მეი. მწვანე ჩაი – ფერმენტაციის პროცესს დასაწყისშივე აჩერებენ სითბოს მეშვეობით, ორთქლით ან მოხალვით. ფოთლები თავისუფლად შეიძლება გამოშრეს, თუმცა მანამდე დახვევის სხვადასხვანაირი პროცედურები შეიძლება გაიაროს. მწვანე ჩაის დამზადებას, როგორც წესი, დაკრეფიდან 1-2 დღეში ასწრებენ და ჩინური ჩაის ყველაზე დიდი წილი სწორედ მწვანე ჩაიზე მოდის. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ლუნ ძინი, ტაი პინ ხოუ კუი, ინ ჯენი, სიუე ხუა. ყვითელი ჩაი– ასე უწოდებენ ამ ჩაის ნაყენის ფერის გამო და ფორმალურად იგი თეთრ ჩაისთანაც დგას ახლოს და ძალიან სუსტად ფერმენტირებულ “ულუნებთან” (ულუნი – ნახევრად ფერმენტირებული ჩაი. ითვლება, რომ ულუნის ფოთლების მხოლოდ წვერებია ფერმენტირებული, შიდა მხარე კი არაფერმენტირებული რჩება, რაც განაპირობებს მის განსაკუთრებულ არომატს). მის ტექნოლოგიაში, როგორც ამბობენ, რამდენიმე ისეთი განსაკუთრებული დეტალია, რომელიც მას ყველა დანარჩენი ჩაისგან გამოარჩევს. 1. მთავარია ნედლეული, რადგან ყვითელი ჩაისთვის არა ფოთლებს, არამედ ჯერ კიდევ გაუშლელ კვირტებს აგროვებენ. 2. განსაკუთრებული ტექნოლოგია. ყვითელი ჩაი “მოშუშვის” პროცესს გადის. ამისთვის ჩაის ფოთოლს ცოტათი შეაშრობენ და შემდეგ რამდენიმე საათით ან რამდენიმე დღით სპეციალურ კალათებში ჩააწყობენ ხოლმე, სადაც იგი “იშუშება” და “ლბება”, თან პერიოდულად ან ორთქლით ანოტივებენ კალათში მოთავსებულ ჩაის, ან აშრობენ. ამის გამო ფერმენტაციის პროცესი განსაკუთრებულად მიმდინარეობს და სწორედ ამიტომაც ხასიათდება იგი განსხვავებული ტონებით. მართალია ეს ტექნოლოგია ცვლის ჩაის ფერს, თუმცა, მასზე ნამდვილად არ ითქმის ფერმენტირებული ჩაი (როგორც ულუნზე ან წითელ ჩაიზე), ესაა მხოლოდ მცირედ, ნაწილობრივ ფერმენტირებული ჩაი. 3. ყვითელი ჩაის ჯიშები ძალზე ცოტაა. ჩინური ჩაის აურაცხელ, უსასრულო ჩამონათვალში ყვითელი ჩაისთვის მხოლოდ 10 ჯიშია. ყვითელი ჩაი, ამავე დროს, ყველაზე “ჩინურიცაა”, მას ძირითადად საიმპერატორო კარზე მოიხმარდნენ და 20-ე საუკუნის დასაწყისამდე მკაცრად იყო აკრძალული ქვეყნიდან მისი გატანა (დამნაშავე სიკვდილითაც კი ისჯებოდა). ყველაზე ცნობილი სახეობები: მენ დინ ხუან ია, ძიუნ შან ინ ჯენი. ულუნი – ამ ჩაის ასევე ოლონგსაც და უ-ლონგსაც უწოდებენ, ანუ ფირუზისფერ ჩაის. ჩინურიდან რომ მოვთარგმნოთ, გამოდის: “ლურჯ-მწვანე”. ფერმენტაციას შუაგზაზე აჩერებენ, დაკრეფიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, სანამ ფოთოლი გამუქდება. ეს ჩაი ძალზე ძვირფას ჩაიდ ითვლება, საუკეთესოა ჯანმრთელობისთვის და გამორჩეული გემოს გამოც ძალიან ფასობს. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: თიე გუანინი, უ ი ჯოუ გუი, ძინ სიუანი. წითელი ჩაი (ევროპური ტერმინოლოგიით - შავი) - ამ ტიპის ჩაის ჩინელები “წითელს” ნაყენის ფერის გამო უწოდებენ, ევროპელები კი, ჩაის ხმელი ფოთლის გამო შავს უწოდებენ. წითელი ჩაი ფერმენტაციის პროცესს ერთი კვირიდან ერთ თვემდე გადის და ჩაის ფოთოლი თითქმის მთლიანად განიცდის დაჟანგვის პროცესს. რადგანაც წითელი ჩაი ადვილად უძლებს ტრანსპორტირებას, ევროპელების მასობრივი ზიარება ჩაის კულტურასთან სწორედ წითელ ჩაისთანაა დაკავშირებული. იგი 17-18-ე საუკუნეებში ნიდერლანდებსა და ინგლისში შეჰქონდათ. ჩაის ყველა “ინგლისური” სახეობები წითლებია, რადგანაც ასამური ჩაი, რომელსაც ინდოეთში აწარმოებდნენ, ჩინურის ალტერნატივად იყო ჩაფიქრებული. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: დიან ხუნ მაო ფენი, ნუი ერ ხუნი, ჯენ შან სიაო ჯუნი, ტაი მუ ძინ ხან. პუერი (შავი ჩაი) – ყველაზე ღრმა და სრული ფერმენტაციის ჩაია. მისი მომწიფება და დავარგება შეიძლება წლობით გაგრძელდეს, როგორც ელიტური ღვინოების შემთხვევაში და დღესდღეობით ხალხი ძალიან ბევრ ფულს აბანდებს ჩაიში, რომელსაც წლების შემდეგ უფრო დიდი ფულის მოტანა შეუძლია. პუერს უზარმაზარი მატონიზებელი ეფექტი აქვს, გაცილებით მეტი, ვიდრე ყავას, ხასიათდება განუმეორებელი გემოთი და ღრმა, კომპლექსურ დადებით გავლენას ახდენს ჯანმრთელობაზე. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ძინ ხაო პუერი, ე შეენ პუერი, გუნ ტინ პუერი. გარდა ამისა, ჩაის კლასიფიცირება ხდება გარეგნობის მიხედვითაც: ფოთლოვანი, დაფშვნილი, გრანულირებული, დაპრესილი, დაღერღილი, დაფქვილი, ხსნადი და ა.შ. თითოეულზე დეტალურად საუბარი დიდ ადგილს წაიღებს, ამიტომ, მხოლოდ ჩამოვთვლი მათ თავის აბრევიატურებიანა: Pekoe (P, PEK), Orange Pekoe (OP), Flowery Orange Pekoe (FOP), Flowery (F), Golden (G), Tippy (Т), Fine (F), Super-fine, Super-fancy (SF), Special (SP), Extra Special (EXSP), Broken (В), Souchong (S), Fannings (F), Dust (D). მწვანე ჩაი საყოველთაოდ ცნობილია, რომ მწვანე ჩაი ბევრ სასარგებლო ნივთიერებას შეიცავს, იგი ძალზე სასიამოვნო ფერით, ღია მწვანეთი ხასიათდება და კოფეინისა და Р დაС ვიტამინების შემცველობის გამო მისი მატონიზირებელი მოქმედება ორგანიზმზე ძალზე განსხვავდება იმ ეფექტისგან, რომელსაც ყავა და ალკოჰოლური სასმელები იწვევენ. ალკოჰოლი ხომ ძალიან აღაგზნებს ნერვულ სისტემას და შემდეგ მის დათრგუნვას იწვევს, მწვანე ჩაი კი შემდგომი დათრგუნვის გარეშე გვამხნევებს, ზომიერად. როგორც წესი, ტანინების შემცველობა მწვანე ჩაიში გაცილებით მეტია, ვიდრე შავ ჩაიში, რადგანაც ეს მთრიმლავი ნივთიერებები თითქმის არ გადიან დაჟანგვის პროცესს, მაშინ, როცა, შავ ბაიხის ჩაიში ტანინების 40-50% დაჟანგულია. და კიდევ: მაღალი ხარისხის ჩაიში ტანინები მეტია, ვიდრე დაბალში. მწვანე ჩაის საწარმოო ნედლეული 2-3 ფოთლიანი ახალგაზრდა ყლორტებია (დუყები), თუმცა შავი ჩაისგან განსხვავებით, მწვანეში მინიმუმამდეა დაყვანილი ფერმენტაცია და ჩაის “გამოყვანა”. მწვანე ჩაის შემთხვევაში ყველანაირად ცდილობენ თავიდან აიცილონ დაჟანგვის პროცესები. ტექნოლოგიის ძირითადი შემადგენელი ეტაპებია - ფიქსაცია, დახვევა, გამოშრობა ან მოხალვა, რითაც მაქსიმალურად ინარჩუნებენ ქორფა ყლორტების ბუნებრივ, ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს. მასში კატეხინებისა და ვიტამინების (რომელიც 5-6-ჯერ მეტია, ვიდრე შავ ჩაიში) თითქმის სრული მოცულობა ნარჩუნდება, ხოლო ტანინები ბიოლოგიური თვალსაზრისით შავზე უფრო აქტიურები არიან, რადგან დაუჟანგავი ფორმით არსებობენ. ფიქსაციის (ორთქლში გატარების) დროს ფერმენტების ინაქტივაცია ხდება, ანუ სიქორფის სურნელი ქრება, ფოთოლი მოქნილი ხდება და ადვილად იხვევა. ორთქლში გატარება 95 - 100°С-ზე ხდება (2-3 წუთის განმავლობაში) სპეციალურ საორთქლ აპარატებში ან საფიქსაციო აგრეგატებში. თუკი პროცესი დიდხანს გაგრძელდა, ფოთოლი დაკარგავს მწვანე ფერს და ტკბილ არომატს. პროცესის ნაადრევი შეწყვეტის შემდეგ კი ჩაი მწარე გამოდის, მიწისფერით. როგორც კი ფოთლები დარბილდება, მას გარკვეული დროის მანძილზე ჰაერზე აშრობენ და შემდეგ სპეციალური დანადგარის მეშვეობით ახვევენ. მწვანე ჩაის დამუშავების საბოლოო ეტაპია გამოშრობა (გამოშრობისას ჩაის არ ურევენ) ან მოხალვა (რომლის დროსაც ჩაის განუწყვეტლივ ურევენ). გამომშრალ ან მოხალულ ჩაის ფოთლებში 4%-ზე მეტი ტენი არ უნდა დარჩეს. ამ ფაზაზე ხდება ჩაის ფერის, არომატისა და სასარგებლო ნივთიერებების სტაბილიზება. ტექნოლოგიის მიხედვით, ჩაის მოხალულ და გამომშრალ კატეგორიებად ჰყოფენ. მოხალულს ღია მწვანე ფერი აქვს, ხასიათდება ღრმა არომატით და სავსე გემოთი, გამომშრალი კი მუქ მწვანე ფერზე დგება, გემო კი უფრო ნაზი აქვს. ელიტური მწვანე ჩაი მწვანე ჩაის გურუებს თავის გრადაცია აქვთ და იგი მარტივად ორ ნაწილად შეგვიძლია გავყოთ, მწვანე ელიტური ჩაი და უბრალოდ მწვანე ჩაი. ელიტურ ჩაის შორის კი ყველაზე მეტად ცნობილია: დრაკონის “მარგალიტი” ესაა ჩაი ფუნძიანის პროვინციიდან, რომელსაც ხელით ახვევენ და პატარა მარგალიტის ფორმას აძლევენ. აქვს უდახვეწილესი არომატი და გემო. კსიუ კიუ (პატარძლის ბურთულა) ბურთი ჩინეთში სიყვარულის სიმბოლოა. მდიდარ ჩინურ ოჯახში პატარძალს უფლება აქვს საქმრო რამდენიმე პრეტენდენტს შორის ამოარჩიოს. ამისთვის იგი აბრეშუმის ბურთს ქარგავს და თავის რჩეულის მიმართულებით ისვრის. ჩაი “პატარძლის ბურთულა” სპეციალური ტექნოლოგიით დახვეული უმაღლესი ხარისხის ჩაის, გუ ჯანის ფოთოლია, რომელიც ხუნანის პროვინციაში მოჰყავთ. ძალიან მდიდარი გემო აქვს, ხანგრძლივი დაბოლოებით. ზოგიერთ თქვენთაგანს ალბათ არაერთხელ გაუსინჯავს ეს ჩაი, რომელსაც საოცარ ხიბლს მატებს ჭიქაში ლამაზად გაშლილი ბურთულა. ახალგაზრდა გოგონებს, როგორც ამბობენ, ძალიან მოსწონთ ამ ჩაის მოტკბო გემო, რომელიც მეორე დაყენების შემდეგაც არ ქრება. მაუ სეი ჩინური, ულუნის ჩაი, რომელსაც წელიწადში ოთხჯერ აგროვებენ, თუმცა საუკეთესოდ შემოდგომის მოსავალი მიიჩნევა. ჩაის უნიკალური სამკურნალო თვისებები აქვს, მოოქროსფერო სქელი, სხეულიანი ნაყენი დგება და თაფლის გემოთი გამოირჩევა. მისი მატონიზირებელი ეფექტი არომატთან ერთად დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას ახდენს ჩაის მოყვარულზე. სხვა სახეობები განფაუდერი მატონიზირებელი მწვანე ჩაი ჯენძიანის პროვინციიდან. ჩინეთში მას “თოფისწამალი” ანუ “საფანტი” უწოდეს, რადგან ფოთლის განსაკუთრებული დამუშავების გამო ხვეული ჩაიდანში “ფეთქდება”. იანგ ჰიუსონი მწვანე, კარგად დახვეული საშუალოფოთლოვანი ჩინური ჩაი ჯენძიანის პროვინციიდან. ტიპიური მწვანე ჩაია ყვავილების არომატით, სასიამოვნო გემოთი და მოოქროსფერო ყვითელი ფერით. ლინ იუნი “თეთრი მამალი” მწვანე დაუხვეველი მრგვალფოთლოვანი ჩინური ჩაი ფუნძიანის პროვინციიდან. ჩაის აშკარად გამოხატური მწკლარტე გემო აქვს და ყვავილების სურნელით გამოირჩევა. კოკეიჩა იაპონური მწვანე ჩაი, რომელიც ზღვის წყალმცენარეების ორთქლშია გატარებული. გამდიდრებულია იოდითა და მიკროელემენტებით. იაპონურ ჩაის სახეობებს შორის კოკეიჩა მსუბუქი გემოთი და დახვეწილი არომატით გამოირჩევა, თუმცა კი მატონიზირებელი თვისებებითაც ხასიათდება. იაპონელები ამ ჩაის საღამოს სვამენ ხოლმე, გადაღლილობის დასაძლევად. გენმაიჩა ესაა მწვანე იაპონური ჩაი, რომელშიც მოხალული ბრინჯი და პოპკორნია გარეული. ძალიან ეფექტური გემო აქვს. იაპონიაში საშუალო კლასის სასმელად ითვლება. მისგან ღია ყვითელი ნაყენი დგება. სენჩა იაპონური მწვანე ჩაი, რომელიც ზღვის წყალმცენარეების ორთქლშია გატარებული. გამდიდრებულია იოდით და მიკროელემენტებით. აქვს ნაზი გემო და ღია მოყვითალო ფერი. შეიცავს მცირე რაოდენობით კოფეინსა და ტანინებს. მას ხშირად იყენებენ, როგორც დიეტურ სასმელს. ზაფხულში ცივადაც სვამენ და ბრინჯსაც აყოლებენ. გიოკურო (ძვირფასი ცვარი) იაპონიაში, შიცუოკას პრეფექტურაში დაკრეფილ ამ ჩაიში იაპონური ჩაის ყველა სამკურნალო თვისებაა თავმოყრილი. იაპონელები გიოკუროს “გენიოსთა ჩაის” უწოდებენ, რადგან მას აქვს თავის ტვინის სისხლძარღვების გაწმენდის არაჩვეულებრივი უნარი და გიოკუროსაც ზღვის წლამცენარეების ორთქლში ატარებენ, რის შემდეგაც კალციუმით, იოდითა და მიკროელემენტებით ივსება. კოფეინის მაღალი და ტანინების დაბალი შემცველობით გამოირჩევა. ნაყენი ძალზე ინტენსიური არომატით და სავსე, მდიდარი გემოთი ხასიათდება. სწორედ დაფქვილ გიოკუროს იყენებენ იაპონურ ჩაის ცერემონიალში “ტიანოი”.

ჩაი საქართველოში

საქართველოში ჩაის შემოსვლის თარიღად XIX საუკუნის 30 წლებს ასახელებენ. იმ პერიოდისათვის მეჩაიეობას მხოლოდ მისი მოყვარულები და ენთუზიასტები აწარმოებდნენ. ჩაის კულტურა საქართველოში შემოტანილი იქნა ჩინეთიდან და მას ასეთი პატარა ისტორია ახლავს. თავადმა მიხა ერისთავმა პირველად ნახა ჩაის კულტურა ჩინეთში, დააგემოვნა მისი ნაყენი და რადგან გურიის რეგიონის ჰავა, სადაც იგი ცხოვრობდა ( ქ. ოზურგეთის მახლობლად) ძალიან გავდა ჩინეთის სუბტროპიკულ კლიმატს, გადაწყვიტა იგი საქართველოში შემოეტანა და გაეშენებინა. იმ პერიოდისათვის ჩინეთიდან ჩაის თესლის ან ნერგის გატანა სასტიკად აკრძალული იყო, ამიტომ თავადმა ჩაის თესლი გახვრეტილ ტროსტში ჩაალაგა და ასე გადმოიტანა ჩინეთის საზღვარზე. აქედან დაედო საფუძველი საქართველოში ჩაის კულტურის გავრცელებას. შემდგომში კი აღმოჩნდა, რომ საქართველოს ჩაი მსოფლიოში ცნობილია თავისი საუკეთესო შემადგენლობითა და თვისებებით. ცოტა მოგვიანებით, თავადმა ერისთავმა პირველმა წაიღო ქართული ჩაის ნიმუში 1864 წელს სანქტ-პეტერბურგში რუსეთის საერთაშორისო გამოფენაზე სწორედ ეს ნიმუში დაედო საფუძვლად მსოფლიოში ქართული ჩაის აღიარებას. XIX საუკუნის დასასრულსა და XX საუკუნის დასაწყისში სხვა ენთუზიასტების ძალისხმევით, ქართული ჩაის ხარსხი საგრძნობლად გაუმჯობესდა, 1899 წელს პარიზის გამოფენაზე ქართული ჩაი დიდი ოქროს მედლით დაჯილდოვდა. ამ მაგალითმა აჩვენა, რომ ჩაის ბუჩქი, რომელიც საქართველოში გაიზარდა შეიძლებოდა გამხდარიყო უმაღლესი ხარისხის ნედლეულის მომცემი, როგორც მწვანე, ასევე შავი ბაიხის ჩაის დასამზადებლად. დიდი მნიშვნელობა ქართულ ჩაის მიენიჭა XX საუკუნის 20 –იან წლებში. მაშინ მიღებული იქნა სახელმწიფო პროგრამა ქვეყანაში მეჩაიეობის განვითარების მიზნით. შეიქმნა ანასეულის ჩაისა და სუბტროპიკულ კულტურათა კვლევითი ინსტიტუტი, სადაც გამოყვანილი იქნა ახალი ჯიშები, რომლებიც გამოირჩევიან განუმეორებელი სინაზითა და არომატით.     საბჭოთა პერიოდში ქართულ ჩაიზე წამოვიდა მთელი დატვირთვა უზარმაზარი ქვეყნის აღნიშნული პროდუქტით მომარაგებაზე, პროდუქციის ხარისხის გაუარესების ხარჯზე მოხდა რაოდენობის ზრდა, რამაც გამოიწვია დამღუპველი შედეგი ქართული ჩაის ავტორიტეტისათვის, ასევე მისი გემოსა და არომატისათვის. ჩვენი წარმოება უკვე მეშვიდე წელია აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის პროდუქციის გამოშვებას. პირველ წლებში ნაკლები მოთხოვნილება იყო ხარისხიან პროდუქტზე და ნაკლებად არსებობდა მისთვის საჭირო მაღალი ხარისხის ნედლეული, რადგანაც 90-2000 წლებში ჩაის წარმოება თითქმის სიკვდილის პირზე მივიდა, პარალერულად პლანტაციებიც განადგურდა და შეიძლება ითქვას ის პლანტაციები, რომლებიც დღემდე შემორჩა ეს იყო მოსახლეობისა და ჩვენნაირი საწარმოების ენთუზიაზმის ხარჯზე. მხოლოდ ამ ბოლო წლებში სახელმწიფომ გამოყო სახსრები ლოტების სახით ჩაის გავერანებული პლანტაციების რეაბილიტაციის მიზნით. აღდგენილი იქნა ოზურგეთის რაიონის მასშტაბით 2500 ჰა პლანტაცია, რამაც საგრძნობლად გააუმჯობესა ნედლეულის ხარისხი, რაც შედეგში გვაძლევს საშუალებას ვაწარმოოთ უმაღლესი ხარისხის `ელიტარული ქართული ჩაი~, რომელზედაც უდიდესი მოთხოვნაა როგორც შიდა, ასევე გარე ბაზრებზე.

ჩაის სახეობები

ჩაის კლასიფიკაცია

გამოქვეყნებულია: 13 მარტი, 2012 - 15:20

მალხაზ ხარბედია

ჩაის, როგორც წესი, ჩაის ფოთლის ფერმენტაციის მიხედვით ახარისხებენ და სწორედ ესაა მისი კლასიფიკაციის ერთ-ერთი მთავარი ნიშანი. ასევე მნიშვნელოვანია თუ როგორაა დამუშავებული ფოთოლი, ამიტომ, ჩაის აღწერისას ყოველთვის საუბრობენ ფოთლის ფორმაზე: ნემსისებური, ფირფიტისებური, სპირალისებური და სხვ. ფერმენტაცია საკმაოდ რთული პროცესია, ამიტომ, დეტალურად მისი აღწერა დიდ დროს წაიღებს, უბრალოდ ვიტყვი, რომ სწორედ ფერმენტაციის პროცესის შედეგად იძენს წითელი და შავი ჩაი ჩვენთვის კარგად ნაცნობ ფერსა და არომატს, ხოლო რაც შეეხება მწვანე ჩაის, იგი ან საერთოდ არ გადის ფერმენტაციას ან საწყის ეტაპზევე წყვეტენ ამ პროცესს.

ფერმენტაციის მიხედვით კლასიფიკაციისას ძირითადად გამოყოფენ:

თეთრი ჩაი – ახალგაზრდა ფოთოლი არანაირ ფერმენტაციას არ გადის, მას დაკრეფისთანავე, 24 საათის განმავლობაში ამზადებენ. თეთრ ჩაის მცირე რაოდენობით აწარმოებენ და როგორც წესი, ყველა სხვა ჩაისთან შედარებით უფრო ძვირი ღირს. თეთრი ჩაი ნაკლებადაა ცნობილი ჩინეთის ფარგლებს გარეთ. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ბაი მუ დანი, ბაი ხაო ინ ჯენი, შოუ მეი.

მწვანე ჩაი – ფერმენტაციის პროცესს დასაწყისშივე აჩერებენ სითბოს მეშვეობით, ორთქლით ან მოხალვით. ფოთლები თავისუფლად შეიძლება გამოშრეს, თუმცა მანამდე დახვევის სხვადასხვანაირი პროცედურები შეიძლება გაიაროს. მწვანე ჩაის დამზადებას, როგორც წესი, დაკრეფიდან 1-2 დღეში ასწრებენ და ჩინური ჩაის ყველაზე დიდი წილი სწორედ მწვანე ჩაიზე მოდის. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ლუნ ძინი, ტაი პინ ხოუ კუი, ინ ჯენი, სიუე ხუა.

ყვითელი ჩაი– ასე უწოდებენ ამ ჩაის ნაყენის ფერის გამო და ფორმალურად იგი თეთრ ჩაისთანაც დგას ახლოს და ძალიან სუსტად ფერმენტირებულ “ულუნებთან” (ულუნი – ნახევრად ფერმენტირებული ჩაი. ითვლება, რომ ულუნის ფოთლების მხოლოდ წვერებია ფერმენტირებული, შიდა მხარე კი არაფერმენტირებული რჩება, რაც განაპირობებს მის განსაკუთრებულ არომატს). მის ტექნოლოგიაში, როგორც ამბობენ, რამდენიმე ისეთი განსაკუთრებული დეტალია, რომელიც მას ყველა დანარჩენი ჩაისგან გამოარჩევს. 1. მთავარია ნედლეული, რადგან ყვითელი ჩაისთვის არა ფოთლებს, არამედ ჯერ კიდევ გაუშლელ კვირტებს აგროვებენ. 2. განსაკუთრებული ტექნოლოგია. ყვითელი ჩაი “მოშუშვის” პროცესს გადის. ამისთვის ჩაის ფოთოლს ცოტათი შეაშრობენ და შემდეგ რამდენიმე საათით ან რამდენიმე დღით სპეციალურ კალათებში ჩააწყობენ ხოლმე, სადაც იგი “იშუშება” და “ლბება”, თან პერიოდულად ან ორთქლით ანოტივებენ კალათში მოთავსებულ ჩაის, ან აშრობენ. ამის გამო ფერმენტაციის პროცესი განსაკუთრებულად მიმდინარეობს და სწორედ ამიტომაც ხასიათდება იგი  განსხვავებული ტონებით. მართალია ეს ტექნოლოგია ცვლის ჩაის ფერს, თუმცა, მასზე  ნამდვილად არ ითქმის ფერმენტირებული ჩაი (როგორც ულუნზე ან წითელ ჩაიზე), ესაა მხოლოდ მცირედ, ნაწილობრივ ფერმენტირებული ჩაი. 3. ყვითელი ჩაის ჯიშები ძალზე ცოტაა. ჩინური ჩაის აურაცხელ, უსასრულო ჩამონათვალში ყვითელი ჩაისთვის მხოლოდ 10 ჯიშია. ყვითელი ჩაი, ამავე დროს, ყველაზე “ჩინურიცაა”, მას ძირითადად საიმპერატორო კარზე მოიხმარდნენ და 20-ე საუკუნის დასაწყისამდე მკაცრად იყო აკრძალული ქვეყნიდან მისი გატანა (დამნაშავე სიკვდილითაც კი ისჯებოდა). ყველაზე ცნობილი სახეობები: მენ დინ ხუან ია, ძიუნ შან ინ ჯენი.

ულუნი – ამ ჩაის ასევე ოლონგსაც და უ-ლონგსაც უწოდებენ, ანუ ფირუზისფერ ჩაის. ჩინურიდან რომ მოვთარგმნოთ, გამოდის: “ლურჯ-მწვანე”. ფერმენტაციას შუაგზაზე აჩერებენ, დაკრეფიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, სანამ ფოთოლი გამუქდება. ეს ჩაი ძალზე ძვირფას ჩაიდ ითვლება, საუკეთესოა ჯანმრთელობისთვის და გამორჩეული გემოს გამოც ძალიან ფასობს. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: თიე გუანინი, უ ი ჯოუ გუი, ძინ სიუანი.

                                                                                                                                              

წითელი ჩაი (ევროპური ტერმინოლოგიით - შავი) -  ამ ტიპის ჩაის ჩინელები “წითელს” ნაყენის ფერის გამო უწოდებენ, ევროპელები კი, ჩაის ხმელი ფოთლის გამო შავს უწოდებენ. წითელი ჩაი ფერმენტაციის პროცესს ერთი კვირიდან ერთ თვემდე გადის და ჩაის ფოთოლი თითქმის მთლიანად განიცდის დაჟანგვის პროცესს. რადგანაც წითელი ჩაი ადვილად უძლებს ტრანსპორტირებას, ევროპელების მასობრივი ზიარება ჩაის კულტურასთან სწორედ წითელ ჩაისთანაა დაკავშირებული. იგი 17-18-ე საუკუნეებში ნიდერლანდებსა და ინგლისში შეჰქონდათ. ჩაის ყველა “ინგლისური” სახეობები წითლებია, რადგანაც ასამური ჩაი, რომელსაც ინდოეთში აწარმოებდნენ, ჩინურის ალტერნატივად იყო ჩაფიქრებული. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: დიან ხუნ მაო ფენი, ნუი ერ ხუნი, ჯენ შან სიაო ჯუნი, ტაი მუ ძინ ხან.

პუერი (შავი ჩაი) – ყველაზე ღრმა და სრული ფერმენტაციის ჩაია. მისი მომწიფება და დავარგება შეიძლება წლობით გაგრძელდეს, როგორც ელიტური ღვინოების შემთხვევაში და დღესდღეობით ხალხი ძალიან ბევრ ფულს აბანდებს ჩაიში, რომელსაც წლების შემდეგ უფრო დიდი ფულის მოტანა შეუძლია. პუერს უზარმაზარი მატონიზებელი ეფექტი აქვს, გაცილებით მეტი, ვიდრე ყავას, ხასიათდება განუმეორებელი გემოთი და ღრმა, კომპლექსურ დადებით გავლენას ახდენს ჯანმრთელობაზე. ყველაზე ცნობილი სახეობებია: ძინ ხაო პუერი, ე შეენ პუერი, გუნ ტინ პუერი.

გარდა ამისა, ჩაის კლასიფიცირება ხდება გარეგნობის მიხედვითაც: ფოთლოვანი, დაფშვნილი, გრანულირებული, დაპრესილი, დაღერღილი, დაფქვილი, ხსნადი და ა.შ. თითოეულზე დეტალურად საუბარი დიდ ადგილს წაიღებს, ამიტომ, მხოლოდ ჩამოვთვლი მათ თავის აბრევიატურებიანა: Pekoe (P, PEK), Orange Pekoe (OP), Flowery Orange Pekoe (FOP), Flowery (F), Golden (G), Tippy (Т), Fine (F), Super-fine, Super-fancy (SF), Special (SP), Extra Special (EXSP), Broken (В), Souchong (S), Fannings (F), Dust (D).

მწვანე ჩაი

საყოველთაოდ ცნობილია, რომ მწვანე ჩაი ბევრ სასარგებლო ნივთიერებას შეიცავს, იგი ძალზე სასიამოვნო ფერით, ღია მწვანეთი ხასიათდება და კოფეინისა და Р დაС ვიტამინების შემცველობის გამო მისი მატონიზირებელი მოქმედება ორგანიზმზე ძალზე განსხვავდება იმ ეფექტისგან, რომელსაც ყავა და ალკოჰოლური სასმელები იწვევენ. ალკოჰოლი ხომ ძალიან აღაგზნებს ნერვულ სისტემას და შემდეგ მის დათრგუნვას იწვევს, მწვანე ჩაი კი შემდგომი დათრგუნვის გარეშე გვამხნევებს, ზომიერად.

როგორც წესი, ტანინების შემცველობა მწვანე ჩაიში გაცილებით მეტია, ვიდრე შავ ჩაიში, რადგანაც ეს მთრიმლავი ნივთიერებები თითქმის არ გადიან დაჟანგვის პროცესს, მაშინ, როცა, შავ ბაიხის ჩაიში ტანინების 40-50% დაჟანგულია. და კიდევ: მაღალი ხარისხის ჩაიში ტანინები მეტია, ვიდრე დაბალში.

მწვანე ჩაის საწარმოო ნედლეული 2-3 ფოთლიანი ახალგაზრდა ყლორტებია (დუყები), თუმცა შავი ჩაისგან განსხვავებით, მწვანეში მინიმუმამდეა დაყვანილი ფერმენტაცია და ჩაის “გამოყვანა”. მწვანე ჩაის შემთხვევაში ყველანაირად ცდილობენ თავიდან აიცილონ დაჟანგვის პროცესები. ტექნოლოგიის ძირითადი შემადგენელი ეტაპებია - ფიქსაცია, დახვევა, გამოშრობა ან მოხალვა, რითაც მაქსიმალურად ინარჩუნებენ ქორფა ყლორტების ბუნებრივ, ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს. მასში კატეხინებისა და ვიტამინების (რომელიც 5-6-ჯერ მეტია, ვიდრე შავ ჩაიში) თითქმის სრული მოცულობა ნარჩუნდება, ხოლო ტანინები ბიოლოგიური თვალსაზრისით შავზე უფრო აქტიურები არიან, რადგან დაუჟანგავი ფორმით არსებობენ.

ფიქსაციის (ორთქლში გატარების) დროს ფერმენტების ინაქტივაცია ხდება, ანუ სიქორფის სურნელი ქრება, ფოთოლი მოქნილი ხდება და ადვილად იხვევა. ორთქლში გატარება 95 - 100°С-ზე ხდება (2-3 წუთის განმავლობაში) სპეციალურ საორთქლ აპარატებში ან საფიქსაციო აგრეგატებში. თუკი პროცესი დიდხანს გაგრძელდა, ფოთოლი დაკარგავს მწვანე ფერს და ტკბილ არომატს. პროცესის ნაადრევი შეწყვეტის შემდეგ კი ჩაი მწარე გამოდის, მიწისფერით.

როგორც კი ფოთლები დარბილდება, მას გარკვეული დროის მანძილზე ჰაერზე აშრობენ და შემდეგ სპეციალური დანადგარის მეშვეობით ახვევენ. მწვანე ჩაის დამუშავების საბოლოო ეტაპია გამოშრობა (გამოშრობისას ჩაის არ ურევენ) ან მოხალვა (რომლის დროსაც ჩაის განუწყვეტლივ ურევენ). გამომშრალ ან მოხალულ ჩაის ფოთლებში 4%-ზე მეტი ტენი არ უნდა დარჩეს. ამ ფაზაზე ხდება ჩაის ფერის, არომატისა და სასარგებლო ნივთიერებების სტაბილიზება. ტექნოლოგიის მიხედვით, ჩაის მოხალულ და გამომშრალ კატეგორიებად ჰყოფენ. მოხალულს ღია მწვანე ფერი აქვს, ხასიათდება ღრმა არომატით და სავსე გემოთი, გამომშრალი კი მუქ მწვანე ფერზე დგება, გემო კი უფრო ნაზი აქვს.

ელიტური მწვანე ჩაი

მწვანე ჩაის გურუებს თავის გრადაცია აქვთ და იგი მარტივად ორ ნაწილად შეგვიძლია გავყოთ, მწვანე ელიტური ჩაი და უბრალოდ მწვანე ჩაი. ელიტურ ჩაის შორის კი ყველაზე მეტად ცნობილია:

დრაკონის “მარგალიტი”

ესაა ჩაი ფუნძიანის პროვინციიდან, რომელსაც ხელით ახვევენ და პატარა მარგალიტის ფორმას აძლევენ. აქვს უდახვეწილესი არომატი და გემო.

კსიუ კიუ (პატარძლის ბურთულა)

ბურთი ჩინეთში სიყვარულის სიმბოლოა. მდიდარ ჩინურ ოჯახში პატარძალს უფლება აქვს საქმრო რამდენიმე პრეტენდენტს შორის ამოარჩიოს. ამისთვის იგი აბრეშუმის ბურთს ქარგავს და თავის რჩეულის მიმართულებით ისვრის. ჩაი “პატარძლის ბურთულა” სპეციალური ტექნოლოგიით დახვეული უმაღლესი ხარისხის ჩაის, გუ ჯანის ფოთოლია, რომელიც ხუნანის პროვინციაში მოჰყავთ. ძალიან მდიდარი გემო აქვს, ხანგრძლივი დაბოლოებით. ზოგიერთ თქვენთაგანს ალბათ არაერთხელ გაუსინჯავს ეს ჩაი, რომელსაც საოცარ ხიბლს მატებს ჭიქაში ლამაზად გაშლილი ბურთულა. ახალგაზრდა გოგონებს, როგორც ამბობენ, ძალიან მოსწონთ ამ ჩაის მოტკბო გემო, რომელიც მეორე დაყენების შემდეგაც არ ქრება.

მაუ სეი

ჩინური, ულუნის ჩაი, რომელსაც წელიწადში ოთხჯერ აგროვებენ, თუმცა საუკეთესოდ შემოდგომის მოსავალი მიიჩნევა. ჩაის უნიკალური სამკურნალო თვისებები აქვს, მოოქროსფერო სქელი, სხეულიანი ნაყენი დგება და თაფლის გემოთი გამოირჩევა. მისი მატონიზირებელი ეფექტი არომატთან ერთად დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას ახდენს ჩაის მოყვარულზე.

სხვა სახეობები

განფაუდერი

მატონიზირებელი მწვანე ჩაი ჯენძიანის პროვინციიდან. ჩინეთში მას “თოფისწამალი” ანუ “საფანტი” უწოდეს, რადგან ფოთლის განსაკუთრებული დამუშავების გამო ხვეული ჩაიდანში “ფეთქდება”.

იანგ ჰიუსონი

მწვანე, კარგად დახვეული საშუალოფოთლოვანი ჩინური ჩაი ჯენძიანის პროვინციიდან. ტიპიური მწვანე ჩაია ყვავილების არომატით, სასიამოვნო გემოთი და მოოქროსფერო ყვითელი ფერით.  

ლინ იუნი “თეთრი მამალი”

მწვანე დაუხვეველი მრგვალფოთლოვანი ჩინური ჩაი ფუნძიანის პროვინციიდან. ჩაის აშკარად გამოხატური მწკლარტე გემო აქვს და ყვავილების სურნელით გამოირჩევა.

კოკეიჩა

იაპონური მწვანე ჩაი, რომელიც ზღვის წყალმცენარეების ორთქლშია გატარებული. გამდიდრებულია იოდითა და მიკროელემენტებით. იაპონურ ჩაის სახეობებს შორის კოკეიჩა მსუბუქი გემოთი და დახვეწილი არომატით გამოირჩევა, თუმცა კი მატონიზირებელი თვისებებითაც ხასიათდება. იაპონელები ამ ჩაის საღამოს სვამენ ხოლმე, გადაღლილობის დასაძლევად.

გენმაიჩა

ესაა მწვანე იაპონური ჩაი, რომელშიც მოხალული ბრინჯი და პოპკორნია გარეული. ძალიან ეფექტური გემო აქვს. იაპონიაში საშუალო კლასის სასმელად ითვლება. მისგან ღია ყვითელი ნაყენი დგება.

სენჩა

იაპონური მწვანე ჩაი, რომელიც ზღვის წყალმცენარეების ორთქლშია გატარებული. გამდიდრებულია იოდით და მიკროელემენტებით. აქვს ნაზი გემო და ღია მოყვითალო ფერი. შეიცავს მცირე რაოდენობით კოფეინსა და ტანინებს. მას ხშირად იყენებენ, როგორც დიეტურ სასმელს. ზაფხულში ცივადაც სვამენ და ბრინჯსაც აყოლებენ.

გიოკურო (ძვირფასი ცვარი)

იაპონიაში, შიცუოკას პრეფექტურაში დაკრეფილ ამ ჩაიში იაპონური ჩაის ყველა სამკურნალო თვისებაა თავმოყრილი. იაპონელები გიოკუროს  “გენიოსთა ჩაის” უწოდებენ, რადგან მას აქვს თავის ტვინის სისხლძარღვების გაწმენდის არაჩვეულებრივი უნარი და გიოკუროსაც ზღვის წლამცენარეების ორთქლში ატარებენ, რის შემდეგაც კალციუმით, იოდითა და მიკროელემენტებით ივსება. კოფეინის მაღალი და ტანინების დაბალი შემცველობით გამოირჩევა. ნაყენი ძალზე ინტენსიური არომატით და სავსე, მდიდარი გემოთი ხასიათდება. სწორედ დაფქვილ გიოკუროს იყენებენ იაპონურ ჩაის ცერემონიალში “ტიანოი”.  

ჩაის ისტორია

                                           ჩაი - ისტორია

ავტორი: admin თარიღი 11-06-2011, 22:39  |  კატეგორია: მთავარი » იცით თუ არა რომ...

• 85
• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

 (ხმები: 5)

     

ჩაი - ისტორია

(chai - istoria)

ლეგენდა მოგვითხრობს, რომ ოდესღაც ჩინეთში ცხოვრობდა ბუდას მიმდევარი ბრძენი ბერი დარამა. იგი მთელ დღეებს ლოცვაში ატარებდა. ერთხელ დარამას ბუდა ესიზმრა და ამით გაოცებულმა და აღფრთოვანებულმა ბერმა პირობა დადო, რომ დღე და ღამე თვალმოუხუჭავად ილოცებდა. ამ აღთქმის შესრულება დარამამ ვერ შეძლო – ერთხელაც თავი ვეღარ შეიკავა და ჩაეძინა. როდესაც გაიღვიძა, მიხვდა, რომ დაარღვია თავისი პირობა, ყველაფერში დამნაშავე კი მისი ქუთუთოები იყო… ბერმა მოიჭრა ქუთუთოები და მიწაზე დაყარა. გაზაფხულზე იმ ადგილას ბუჩქი ამოვიდა, რომლის ფოთლებსაც საოცარი თვისება ჰქონდა – ძილს აფრთხობდა. ასე გაჩნდა ქვეყნად ჩაი. მისი სამშობლო ჩინეთია და ამ საოცარ სასმელს ჯერ კიდევ 5000 წლის წინ მიირთმევდნენ ჩინეთის მკვიდრნი.

ათასწლეულების მანძილზე ჩაი ცნობილი იყო მხოლოდ აზიაში, ევროპაში კი XVI საუკუნეში შემოვიდა.
დღესდღეობით… ჩაის ყველაზე დიდ მწარმოებლებად ითვლებიან ჩინეთი, ინდოეთი და შრი-ლანკა. ჩაის მრავალი სახეობა არსებობს – შავი, თეთრი, წითელი, ყვითელი, მწვანე. მათ დამუშავების ტექნოლოგიისა და ხარისხის მიხედვითაც განასხვავებენ. პოპულარულია ასევე ჩაი სხვადასხვა დანამატებით, მაგალითად – ჟასმინით, ვარდით, მანგოთი და სხვა. ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი ხარისხის სახეობად ითვლება ბაიხის ჩაი, რომლის შემადგენელი კომპონენტი უმეტესად ტიპსი ანუ ბუსუსებიანი კვირტია. შავ და მწვანე ჩაის ზუსტად ერთი და იმავე ბუჩქიდან კრეფენ, შავ ჩაის დამუშავების შედეგად იღებენ, მწვანე ჩაი კი უფრო ნაკლებ დამუშავებას საჭიროებს და, შესაბამისად, უფრო მეტად ინარჩუნებს სასარგებლო თვისებებს. მწვანე ჩაი ეფექტურ საშუალებას წარმოადგენს ისეთ დაავადებათა წინააღმდეგ, როგორიცაა ღვიძლის ქრონიკული ანთება, დიზენტერია, მაღალი არტერიული წნევა. ეს სასმელი დადებითად მოქმედებს სისხლმბად ორგანოებზე და გამოიყენება როგორც ანტიდეპრესანტი. მართალია, დღეს პაკეტებში დაფასოებული ჩაი უფრო პოპულარული და ხელმისაწვდომია, მაგრამ ამ ჯადოსნური სასმელის განუმეორებლი არომატის შესაგრძნობად უმჯობესია, დასაყენებელი ჩაი შეიძინოთ.

მთავარი

                                                            ჩაი

• 4

   
•  

ჩაის წარმოშობაზე უამრავი ლეგენდა არსებობს და ყველა ეს ლეგენდა ამტკიცებს, რომ ამ კულტურის სამშობლო ჩინეთია.

ძველ ჩინეთში ცხოვრობდა ბრძენი ბერი დარამა. იგი მთელ დღეებს მარხვასა და ლოცვაში ატარებდა. ერთხელ, მედიტაციის დროს, ბერს თვით ბუდა გამოეცხადა. ასეთი სასწაულის ხილვით გაოცებულმა დარამამ გადაწყვიტა, იმ დღიდან თვალმოუხუჭავად ელოცა. ასეც მოიქცა, მაგრამ ერთ დღეს ვეღარ გაძლო, ქუთუთოები დაუმძიმდა და ჩაეძინა. “ყველაფერში ჩემი წამწამებიდა დამნაშავე”, – თქვა ბრძენმა, ყველა წამწამი ამოიძრო და მიწაზე დაყარა. იმ ადგილას ჩაის ბუჩქი ამოიზარდა. მას შემდეგ ბუდისტ ბერებს ურჩევდნენ, მედიტაციის დროს ჩაი ესვათ, რათა არ ჩასძინებოდათ. საგულისხმოა, რომ “ჩაი” და “სიფხიზლე” ჩინურ ენაში ერთი იეროგლიფით აღინიშნება.

IV-V საუკუნეებში ჩრდილოეთ ჩინეთში აღმოაჩინეს, რომ ყველაზე კარგი ჩაი ამ მცენარის ნორჩი, ქორფა ფოთლებისგან მზადდებოდა. ამიტომ ეწოდა სასმელს “ჩა“, რაც ჩრდილო ჩინურ დიალექტზე “ნორჩ ფოთოლს” ნიშნავდა. სიტყვა “ჩაი” სახმელეთო, კონტინენტური გზით გავრცელდა როგორც რუსეთში, ისე საქართველოშიც – ჩვენ ხომ ჩინეთთან უძველესი სახმელეთო-სავაჭრო “აბრეშუმის გზა” გვაკავშირებდა.

ევროპაში გავრცელებული ჩაის აღმნიშვნელი სიტყვა “თი” კი ჩინეთის სამხრეთ დიალექტზე ნიშნავდა ჩაის და რადგან ევროპელები ძირითადად ჩინეთის სამხრეთში ზღვით ხვდებოდნენ, ამიტომ ჩაის სახელი “თი”-ც სამხრეთული დიალექტიდან აიღეს.